Цочмог пиелонефрит буюу бөөр шээсний замын халдвар

 Пиелонефрит нь бөөрний сувганцар, завсрын эд,бөөрний тэвшинцэрийг хамарсан түгээмэл тохиолддог бөөрний өвчнүүдийн нэг юм. Цочмог пиелонефрит нь бактерийн халдварын шалтгаанаар үүсдэг бөгөөд бөөрний гэмтэл нь шээс дамжуулах замын халдвартай холбоотой байдаг.  

Тархалт

• Пиелонефрит нь хүн амын дунд их тархсан өвчин юм. Халдвараар үүсгэгдсэн амьсгалын замын өвчний дараа 2-р байранд ордог.
• Бөөрний нийт өвчний 50%-ийг эзэлдэг. Пиелонефрит гэдэг нь өвөрмөц бус нянгаар үүсгэгдсэн бөөрний аяганцар тэвшинцрийн салст бүрхэвч, завсрын эдийг хамарсан үрэвсэлт өвчин юм. 
• Пиелонефритээр эрэгтэй эмэгтэй бүх насны хүмүүс өвчилнө. 
• Анхдагч пиелоефритээр залуу насны эмэгтэйчүүд,хоёрдогч пиелонефритээр ахимаг насны эрэгтэйчүүд давамгай өвчилнө.

Пиелонефритээр эмэгтэйчүүд эрэгтэйчүүдийн өвчлөл 5:1 харьцаатай

 Эмэгтэйчүүд өвчлөмтгий байдаг нь

• Шээсний   сүвний богинохон байдал
• Шээсний эргэх урсгал
• Эрэгтэйчүүд харьцангуй бага өвчилдөг нь 
• Шээс ялгаруулах замын бүтцийн онцлог
• Түрүү булчирхайн шүүрэлд агуулагдах нянгийн эсрэг биологийн идэвхит бодистой холбоотой байдаг.

 Ангилал 

Пиелонефритийг 

Анхдагч→ бөөр, шээсний замд ямар нэг саадгүй үед үүснэ

Хоёрдогч → ямар нэг саадтай байснаас үүсэж буй пиелонефритийг хэлнэ. 

 Пиелонефритээр өвчлөхөд бөөр шээсний замд механик саад байхаас гадна үйл ажиллагааны буюу динамик саатал байж болдог.

Эмнэлзүйн явц байдлаар

• Цочмог
• Архаг

Байрлалаар

• Нэг талын 
• Хоёр талын

Халдвар тархалтаар

• уруудах                                           
• өгсөх замаар халдвар дамжих

Пиелонефритийн өвчлөлийн онцлог байдлаа

• Хүүхэд,нярайн
•  Настны
•  Жирэмсний
• Чихрийн шижин өвчтөний нугасны гэмтэлтэй өвчтөний гэх мэт ангилна.

 Шалтгаан

• Шээсний замын халдварын шалтгааны 85%-аас дээш хувийг шээсний замд хэвийн оршин байдаг грам сөрөг савханцар эзэлдэг.
• Гэдэсний савханцар буюу Escherichia coli,Enterobacteriacea-ийн хүрээний нян давамгай байдаг. 
• Мөн Staph, pyogenes, Staph, aureus, Str. pyogenes, Pr. vulgaris, Pr. mirabilis зэрэг олон төрлийн нян болон вирус , микоплазмаар үүсгэгдэнэ. 
• Гэдэсний савханцар нь шээсний замд зонхилон үржиж улмаар бөөрөнд орж халдвар үүсгэх талаараа бусад нянгуудаас ялгаатай.

 Нөлөөлөх хүчин зүйлс

• Шээсний замын саатал бөглөрөл →салст бүрхэвч сунаж нимгэрэн→ цус хангамж муудах→ халдвар эсэргүүцэх хүчин зүйл нь буурах
• Шээсний замын багажийн шинжилгээ, эмчилгээний үед халдвар шууд зөөгдөн тархах
• Жирэмсэн үед дааврын өөрчлөлт,умайн томролт→шээсний урсгал хөдөлгөөнд шууд ба шууд бус замаар саатал үүсэх
• ЧШӨ→бөөрний эдийн цус хангамж,давсагны мэдрэлжүүлэлтийн гажуудал, дархлаа тогтолцооны хямрал →бөөр халдварт нэрвэгдэх
• Бөөрний халдварын бус өвчин гломерулонефрит, интерстициал нефрит →бөөрний цус хангамж буурах, соривжих
• Дархлаа дарангуйлах эмчилгээний →бие махбодийн дархлааны өөрчлөлт болж шээсний замын өвөрмөц бус хамгаалах чадвар, ерөнхий дархлаа буурах →бөөр халдварт нэрвэгдэх нөхцөл бүрдэнэ.

Эмнэл зүй
 Ерөнхий шинж

• Дагжин чичрүүлж өндөр халуурах/39-40/
• Зүрхний цохилт тоо олшрох, амьсгаадах
• Хэл хуурайших, зузаан цайвар шаргал өнгөртэй
• Хоолонд дургүй болох, бөөлжих
• Зүрхний цохилт цөөрөх,биеийн байдал сул

Хэсэг газрын шинж

• Шээх үед шээсний сүвээр өвдөх эмзэглэх
• Ууц нуруу, хэвлийн дээд хэсгээр өвдөх
• Өвдөлт хавирганы нум, цавь,бэлэг эрхтэн рүү дамжин өвдөх
• Ханиах,найтаах
• Тэмтрэлтээр өвчилсөн тал эмзэглэлтэй
• Пастернацкийн болон псоас шинж

 Оношлогоо

• Анамнез
• Эмнэл зүй
• Лаборатори болон багажийн шинжилгээ
• Шээсний дэлгэрэнгүй.
• ЦДШ
• Шээсний нянгийн шинжилгээ
• Бөөрний үйл ажиллагааны сорил
• Бөөрний тойм зураг
• Экскретор урографи
• Чанд авиан шинжилгээ

 Шээсний шинжилгээ өгөхдөө анхаарах зүйл

Эмчилгээ

Хүндрэлгүй үед

• Цефалоспорины 3-р үе 
• Фторхинолин
• Хагас нийлэг пенициллин; амоксациллин эхний тун 2г дараа нь 1г\хоног 2удаа 9хоног уух
• Нянгийн мэдрэг бол нянгийн эсрэг эм хослуулах;
• пенициллин+аминогликозид

Хүндрэлтэй үед 

• Левофлоксацин 250мг\хоног
• Фторхинолин 
• Ампициллин 1,5-2г\хоног
• Цефалоспорины 3-р үе   цефиксим,цефуроксим 2-4г\хоног булчинд
• Гентамицин хүнд халдварын үед 5мг\кг\хоног 1удаа судсаар 

ЭДГЭЭР ЭМИЙГ ЗӨВХӨН ЭМЧИЙН ЗААЛТААР ХЭРЭГЛЭНЭ.

 Урьдчилан сэргийлэлт

Пиелонефритийн хурц үрэвслийг сайн эмчлээгүйгээс архагт шилжих ба хоёр бөөрийг хамарсан архаг пиелонефритээр олон жил өвчилсний эцэст бөөрний эд хатингиршиж, цусны даралт ихсэх зарим тохиолдолд бөөрний архаг дутагдалд хүргэдэг. Гломерула нефритийн 70 хувь нь бөөрний архаг дутагдалд ордог.  

Бөөрний өвчнөөс сэргийлэхэд хамгийн чухал нь халдварын голомтыг цаг тухайд нь эмчлэх буюу шүд, хоолойг эрүүлжүүлэх, ханиад томуугаас сэргийлэх улиралдаа тохируулан дулаан хувцаслах, даарч хөрөхгүй байх, илчлэг сайтай хоол хэрэглэх нь чухал байдаг.

                                                                                        Бэлтгэсэн: Дотор, зүрх, судасны Тэргүүлэх зэргийн эмч Ж.Нэргүй

Powered by Froala Editor